Η αλήθεια είναι, ότι οι ίδιοι οι γονείς καταρρακώνονται βλέποντας το παιδί τους να κλαίει και αυτό που εκφράζουν συνήθως είναι ότι «Εγώ στεναχωριέμαι που τον/την βλέπω και στεναχωριέται». Είναι όμως μόνο αυτός ο λόγος της δικής μας κακής διάθεσης απέναντι σε μια ήττα ή αφορά και δικές μας προσδοκίες οι οποίες δεν πραγματοποιήθηκαν στο συγκεκριμένο αγώνα γιατί το παιδί δεν έκανε ρεκόρ ή η ομάδα δεν πήρε τους απαραίτητους βαθμούς για την κατάταξη?
«Στη διάρκεια της καριέρας μου έχασα 9.000 σουτ και έφυγα από το γήπεδο με σκυμμένο κεφάλι επειδή είχαμε χάσει με ντροπιαστικό αποτέλεσμα πάνω από 300 φορές. Είκοσι έξι φορές έχασα την πιο κρίσιμη – τελευταία μπαλιά του αγώνα. Το ότι έχω αποτύχει τόσες πολλές φορές αποτελεί τη μεγαλύτερη αθλητική μου επιτυχία».
Τα παραπάνω λόγια δεν ανήκουν σε κάποιον τυχαίο αθλητή, αλλά σε έναν από τους σπουδαιότερους μπασκετμπολίστες του κόσμου – τον Μάικλ Τζόρνταν και ορίζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη σημασία της ήττας για την καριέρα και τη μεγιστοποίηση της απόδοσης ενός αθλητή. Υπάρχουν σε όλα τα αθλήματα, εκατοντάδες περιστατικά αθλητών πολύ υψηλού επιπέδου όπου πήγαιναν ως φαβορί σε κάποιο αγώνα ο οποίος τελικά εξελίχθηκε σε πανωλεθρία.
Οι έρευνες δείχνουν ότι οι υψηλού επιπέδου και περισσότερο έμπειρες αθλητές/τριες μπορούν να ξεπερνούν και να επανέρχονται στην αγωνιστική δράση με υψηλούς στόχους, πολύ πιο εύκολα από ότι οι μικρότεροι σε ηλικία και άπειροι αθλητές. Αυτό που πρέπει να ενισχύσουμε σε ένα παιδί προκειμένου να μπορεί να διαχειρίζεται το αρνητικό αποτέλεσμα του αγώνα είναι να αποκτήσει «Υψηλή αντοχή στη ματαίωση».
Με κοινά λόγια να «πέφτει κάτω και να ξανασηκώνεται» ψυχολογικά, επαναπροσδιορίζοντας τους στόχους του, αντιλαμβανόμενος/νη τι δεν πήγε καλά στο συγκεκριμένο αγώνα. Η αποτυχία και η ήττα αν αντιμετωπιστούν σαν μια διαδικασία μάθησης και χρησιμοποιηθούν γνωστικά ως δίαυλος αυτό-βελτίωσης και ωρίμανσης, είναι βέβαιο ότι μόνο θετικά αποτελέσματα μπορούν να επιφέρουν στην αθλητική πρόοδο του ατόμου. Η παραπάνω διαδικασία μεταφέρεται βέβαια σε όλους τους τομείς της ζωής του ατόμου και όχι μόνο στον αθλητισμό.
Δεν είναι λίγες οι φορές που οι αθλητές έχουν απογοητευτεί τόσο πολύ από ένα κακό αποτέλεσμα, ώστε έχουν φτάσει σε σημείο να εγκαταλείψουν ακόμη και τον αθλητισμό, επειδή έχουν αισθανθεί ανίκανοι και ανήμποροι να υπερασπιστούν το ταλέντο τους και την όλη προσπάθεια τους.
Το να επανέρχεσαι μετά από μια οδυνηρή ήττα ή μετά από ένα κακό αποτέλεσμα αγώνα είναι αυτό που οι Αθλητική Ψυχολογία ονομάζει Ψυχική Ανθεκτικότητα και εστιάζεται στο:
- Να ανταπεξέρχομαι σε δύσκολες / στρεσογόνες καταστάσεις
- Να επανακάμπτω μετά από αποτυχίες / τραυματισμούς
- Να επιμένω
- Να παραμένω ήρεμος / συγκεντρωμένος / με αυτοπεποίθηση
Σημαντικό είναι να γνωρίζει ο αθλητής/τρια τις αιτίες που τον οδήγησαν στην ήττα. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος ώστε να μην επαναλάβει τα ίδια λάθη και να μπορέσει να αξιοποιήσει προς όφελος του τις συνθήκες που τον οδήγησαν στο άσχημο αποτέλεσμα. Η απόδοση της ήττας στην «κακή τύχη», στην «άσχημη αθλητική μέρα» ή σε εξωτερικούς παράγοντες όπως ο διαιτητής, ο καιρός ή ο «Ερμής» που ήταν ανάδρομος μόνο εκλογίκευση και σοβαρή αθλητική πρακτική δεν αποτελούν.
Προκειμένου λοιπόν να μετατρέψουμε την ήττα σε θετική για τα παιδιά ανατροφοδότηση, ώστε να τη χρησιμοποιήσουν προς όφελος τους εκπαιδεύουμε τους αθλητές στα παρακάτω:
- Να Αποδεχτούν το γεγονός ότι δεν υπάρχει αθλητισμός χωρίς αποτυχίες και να χρησιμοποιήσουν τις ήττες σαν ευκαιρίες προκειμένου να μάθουν από αυτές
- Να Μην αποφεύγουν την ευθύνη των λαθών ή αποτυχιών, ωστόσο, να μην μένουν καθηλωμένοι στην απογοήτευση
- Να Μετατρέπουν στο μυαλό τους το άσχημο αποτέλεσμα από απειλή σε πρόκληση
- Να Κάνουν ανατροφοδότηση με το πέρας του χαμένου αγώνα, να βρουν τι έφταιξε και να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους της επόμενης ημέρας
- Να Παραμείνουν θετικοί στη σκέψη ότι μπορούν να επανακάμψουν, παρά την όποια δυσκολία και να συνεχίσουν να προσπαθούν για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα
Φρόσω Πατσού
M.Sc. Ψυχολόγος – Αθλητική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Εθνικής Ομάδας Στίβου
Τηλ.: 6982.89.28.32
www.idealpsychology.gr
References:
Higgins, J.P.T., & Green, S. (updated March 2011). Cochrane handbook for systematic reviews of interventions: version 5.1.0 The Cochrane Collaboration, 2011. http://handbook.cochrane.org/. Accessed 21 Jan 2015.
Kingston, K., & Hardy, L. (1997). Effects of different types of goals on processes that support performance. The Sport Psychologist, 11, 277 – 293.
